Ngoài tiền điện tử, một sáng tạo phổ biến khác trong công nghệ blockchain mà người ta hay nhắc tới là hợp đồng thông minh. Hợp đồng thông minh hạn chế công việc giấy tờ, mang lại các thỏa thuận hợp đồng uy tín và đảm bảo hơn, cũng như giúp các bên liên quan giao dịch tự tin hơn. Tuy nhiên trước khi bàn về cách hợp đồng thông minh đạt được những thành quả này, hãy cùng tìm hiểu về định nghĩa.
Hợp đồng thông minh là gì?
Người viết mật mã người Mỹ Nick Szabo đã chia sẻ khái niệm về hợp đồng thông minh lần đầu tiên vào năm 1994 – 15 năm trước khi Bitcoin ra đời. Ngày nay, hợp đồng thông minh đã trở nên vô cùng phổ biến trong lĩnh vực tiền điện tử và blockchain.
Hợp đồng thông minh là một “ứng dụng hoặc chương trình chạy trên một blockchain”, được thiết kế để tự động thực hiện các chức năng cần thiết theo các điều khoản của một thỏa thuận. Hợp đồng thông minh vận hành như một thỏa thuận hay hợp đồng điển hình được sử dụng để mua hoặc bán tài sản hay xe hơi, để trao đổi tiền và nhiều hơn nữa – tuy nhiên hợp đồng này lại ở định dạng kỹ thuật số.
Trong lĩnh vực blockchain, các hợp đồng thông minh được viết bằng mã. Những mã này, cùng với điều khoản và điều kiện của hợp đồng, đều được công bố công khai trên sổ cái phân tán và phi tập trung có chức năng ghi lại các giao dịch hoặc các khối.
Khi sự kiện được mô tả hoặc ngày hết hạn trong hợp đồng thông minh được kích hoạt, mã hoặc thỏa thuận sẽ bắt đầu. Trên thực tế, Ethereum (ETH) là blockchain đầu tiên tổ chức và thực hiện các hợp đồng thông minh – được thực hiện trong Máy ảo Ethereum (EVM). EVM cung cấp thời gian chạy sẽ thực hiện mã hoặc thỏa thuận được viết trong hợp đồng.
Ba phần thiết yếu trong một hợp đồng thông minh
Giống như bất cứ hợp đồng hay thỏa thuận nào, một hợp đồng thông minh bao gồm ba thành tố quan trọng – bên ký kết, chủ thể và điều khoản. Hãy mô tả từng thành tố này một cách ngắn gọn.
- Bên ký kết – Tất cả các bên liên quan trong thỏa thuận sẽ ký chữ ký kỹ thuật số của họ vào hợp đồng thông minh, qua đó thể hiện rằng họ đồng thuận hoặc không đồng thuận với các điều khoản và điều kiện nêu trong đó.
- Chủ thể của thỏa thuận – Điều này đề cập đến đối tượng hoặc chủ thể của hợp đồng. Có thể là xe hơi, tài sản bất động sản, hồ sơ y tế, v.v.
- Các điều khoản cụ thể – Những điều khoản này phải cụ thể, rõ ràng và bao gồm tất cả các quy tắc, hình phạt và phần thưởng liên quan tới thỏa thuận đã nêu trên.
Cơ chế hoạt động của hợp đồng thông minh thế nào?
Chúng ta đã đề cập trước đó rằng công nghệ này hoạt động giống như bất cứ thỏa thuận nào nhưng ở định dạng kỹ thuật số và đáng tin cậy hơn. Thật không may, đôi khi người ta bị lừa đảo bởi các đối tác giao dịch – đây là một trong nhiều nhược điểm mà hợp đồng thông minh muốn khắc phục.
Hợp đồng thông minh tạo điều kiện cho các thỏa thuận “tin tưởng 100%”, đồng nghĩa với việc các bên liên quan không cần phải biết nhau để thiết lập được sự tin tưởng. Mỗi bên có thể cam kết hoặc thỏa thuận thông qua blockchain, từ đó đảm bảo rằng hợp đồng sẽ không được thông qua nếu chưa hoàn thành các điều kiện đã nêu.
Sẽ không cần tới bất cứ bên thứ ba hoặc trung gian nào để quản lý và đảm bảo hợp đồng, đồng nghĩa với ít lỗi do con người hơn và chi phí vận hành thấp hơn.
Lợi ích của một hợp đồng thông minhlà gì?
Ở phần đầu, ta đã bàn về cách các hợp đồng thông minh tạo điều kiện cho những giao dịch đáng tin cậy và không cần văn bản bằng giấy, sau đây, hãy xem những lợi ích của công nghệ này.
Sự tiện lợi và hiệu quả
Xử lý tài liệu theo cách thủ công có thể rất tẻ nhạt và tốn thời gian. Ngoài ra còn có rủi ro sắp xếp sai hoặc mất cắp các văn bản nếu chúng không được lưu giữ an toàn. Với các hợp đồng thông minh, tài liệu và các dữ liệu quan trọng khác được ghi lại bằng phương thức số, giúp việc theo dõi hồ sơ trở nên dễ dàng và hiệu quả hơn.
Niềm tin và toàn quyền kiểm soát thỏa thuận
Tài liệu của bạn được lưu giữ an toàn trong sổ cái chung thay vì két sắt hoặc phòng riêng của bất cứ ai khác. Hợp đồng thông minh không cần được các bên trung gian kiểm soát hoặc vận hành, giúp bạn có toàn quyền kiểm soát đối với thỏa thuận. Blockchain cũng đảm bảo rằng tất cả dữ liệu mà các bên đã cung cấp đều chính xác.
Đầu ra được đảm bảo
Hợp đồng thông minh cũng có thể hoạt động như một dịch vụ khế ước lưu giữ giữ tiền và quyền sở hữu trong một hệ thống tự động hóa và đảm bảo, cho tới khi các bên liên quan đều đồng thuận. Hợp đồng thông minh có thể được lập trình với các chức năng của một người trung gian, ví dụ như hoạt động dựa trên nguyên tắc “nếu-thì”.
Ví dụ, nếu một người mua bất động sản hoàn tất thanh toán cho tài sản đó, thì chủ sở hữu tài sản sẽ bàn giao quyền sở hữu cho người mua.
Sự an toàn và bảo mật cao
Với các hợp đồng thông minh, thỏa thuận của bạn được mật mã hóa. Tính năng này sử dụng mật mã phức tạp, bởi vậy nên không thể bị truy cập dễ dàng và cực kỳ khó hack.
Hiệu quả về mặt chi phí
Các hợp đồng thông minh không cần tới các bên thứ ba – không cần cơ quan bất động sản, cố vấn tài chính, công chứng viên hoặc các bên thứ ba khả dĩ nào khác. Điều này có nghĩa là bạn không phải chi trả nhiều cho những bên cung cấp dịch vụ này.
Ứng dụng thực tế của các hợp đồng thông minh
Trong bối cảnh công nghệ phát triển theo thời gian, các hợp đồng thông minh ngày càng có nhiều trường hợp sử dụng thực tế hơn. Sau đây là một vài trường hợp sử dụng mà có thể bạn đã nghe tới:
NFT và NFT trò chơi
Các hợp đồng thông minh và NFT luôn đi với nhau như hình với bóng. Chúng bổ trợ hoàn hảo cho nhau và nhiều NFT ngày nay cũng hỗ trợ cho hợp đồng thông minh trong hệ sinh thái của chúng – bao gồm trò chơi, triển lãm nghệ thuật, sưu tầm và nhiều hơn nữa.
Có hai cách chính để tích hợp hợp đồng thông minh vào NFT và ngược lại.
Cách đầu tiên là NFT có thể được nhúng vào trong các hợp đồng thông minh. Về cơ bản, điều này tức là một hợp đồng thông minh sở hữu một NFT và có thể chuyển cho người dùng khác khi họ đáp ứng thành công các quy tắc và sự kiện trong hợp đồng thông minh.
Cách thứ hai ngược lại với cách đầu tiên: các hợp đồng thông minh được nhúng vào trong NFT, cung cấp cho người dùng quyền truy cập vào các tài sản trong NFT. Giả sử trong NFT có một bài hát và NFT này được nhúng vào một hợp đồng thông minh. Để truy cập vào bài hát này, ai đó sẽ phải thanh toán số tiền đã được xác định trong hợp đồng thông minh. Tuy nhiên, hầu hết quá trình này sẽ chạy ngầm khi người dùng nhấn nút chạy trên ứng dụng của họ.
Quan hệ hợp tác giữa NFT và hợp đồng thông minh có thể mang lại nhiều cơ hội đầu cơ thành công, bao gồm các trò chơi và sàn giao dịch NFT phổ biến như OpenSea.
Lĩnh vực pháp lý
Một trong những trường hợp sử dụng thú vị của các hợp đồng thông minh là trong lĩnh vực pháp lý, mang lại một giải pháp thay thế tiềm năng cho các luật sư hoặc bên trung gian thứ ba có nhiệm vụ hòa giải các cam kết kinh doanh. Hợp đồng thông minh thực sự có thể trở thành bàn đạp để phát triển trong lĩnh vực này thông qua việc giảm chi phí cần thiết để thực hiện giao dịch.
Trên thực tế, các Bang của Mỹ đã bắt đầu cho phép sử dụng hợp đồng thông minh và công nghệ blockchain trong lĩnh vực pháp lý (trong những khía cạnh nhất định). Ví dụ, California cho phép phát hành hợp đồng hôn nhân bằng công nghệ blockchain và Bang Arizona cho phép tạo các thỏa thuận pháp lý có thể thực hiện thông qua hợp đồng thông minh.
Bất động sản
Tương tự như trường hợp sử dụng trong lĩnh vực pháp lý, hợp đồng thông minh có tiềm năng đóng vai trò quan trọng trong ngành bất động sản. Với lợi thế không cần tới bên trung gian, hợp đồng thông minh có thể giảm chi phí bằng cách loại bỏ các khoản phí bổ sung như phí đóng hợp đồng, phí môi giới và phí sang tên. Ngoài ra, một phần của tài sản được token hóa, tất cả công việc lưu giữ hồ sơ có thể diễn ra trên các hợp đồng thông minh, từ đó tiết kiệm thời gian và tiền bạc cho cả hai bên.
Ngoài ra, tính năng này còn có thể xóa bỏ rào cản đầu tư bằng cách cho phép phân chia quyền sở hữu tài sản thành nhiều phần.
Truyền thông xã hội
Một trong những vấn đề chính của truyền thông xã hội ngày nay là sự riêng tư. Phần lớn nền tảng vận hành theo hình thức tập trung, trao tất cả thông tin của bạn cho một thực thể. Với các nền tảng truyền thông xã hội sẵn có hiện nay như Steemit, có thể thấy hợp đồng thông minh cũng có nhiều tiềm năng trong lĩnh vực truyền thông xã hội.
Steemit là một nền tảng truyền thông xã hội dựa trên blockchain, cho phép người dùng kiếm tiền bằng cách bầu hoặc tạo ra nội dung chất lượng cao. Nền tảng này sử dụng đồng tiền Steem mà bạn có thể mua và bán trên các nền tảng tiền điện tử, hoặc kiếm bằng cách tạo và bầu cho những nội dung trên nền tảng.
Steemit sử dụng các hợp đồng thông minh theo hai cách chính:
- Steem Power – Đây là thành phần cốt lõi của toàn bộ hệ thống bầu. Bạn càng có nhiều Steem Power thì càng có nhiều quyền lực hơn. Phiếu bầu của bạn càng có sức nặng thì bạn càng có sức ảnh hưởng trên nền tảng.
- Steem Dollars – Đây là một công cụ nợ đảm bảo rằng bạn nhận được 1 USD giá trị Steem ở thời điểm nào đó trong tương lai.
Cùng với nhau, tất cả những tính năng này tạo ra một hệ sinh thái khuyến khích những nội dung chất lượng cao.
Duyệt trang web
Tương tự như trường hợp sử dụng trên truyền thông xã hội, các hợp đồng thông minh mang lại trải nghiệm duyệt trang web đa dạng hơn bằng cách giúp chúng ta hỗ trợ những người sáng tạo ưa thích của mình.
Trình duyệt web như Brave đã thực hiện điều này bằng cách xây dựng một trình duyệt với ví tích hợp, cho phép mọi người tặng tiền tip cho những người sáng tạo nội dung ưa thích của họ. Thay vì việc các công ty quảng cáo nhận một phần từ tiền tip này, Brave được xây dựng để trao quyền cho nhà sáng tạo nội dung.
Trong trình duyệt này, có hai hợp đồng thông minh đang được sử dụng:
- Hợp đồng thông minh chính sách (PSC) – Đây là hợp đồng thông minh chịu trách nhiệm xác minh các yêu cầu thanh toán và trao thưởng cho người dùng.
- Hợp đồng thông minh tài trợ (FSC) – Hợp đồng thông minh này nhận và ủy thác tài sản cho các chiến dịch.
Cùng với nhau, hai hợp đồng thông minh này tạo ra một hệ sinh thái mang lại một trải nghiệm duyệt thoải mái hơn cho nhiều người, cùng lúc đó giải thoát người dùng khỏi các ứng dụng chặn quảng cáo.
Tóm tắt ngắn gọn
Hợp đồng thông minh hoạt động như một thỏa thuận số nhưng chính xác, hiệu quả, rẻ và nhanh hơn. Hợp đồng này được đảm bảo bởi nguyên tắc “nếu-thì” có chức năng thông báo khi nào thỏa thuận nên được tiếp tục hoặc chấm dứt.
Nếu nhiều ngành công nghiệp và doanh nghiệp chấp nhận hợp đồng thông minh trong tương lai, giao dịch và thỏa thuận cũng như việc lưu trữ và chia sẻ dữ liệu sẽ trở nên an toàn và đáng tin cậy hơn trong nhiều năm tiếp theo.
*Nội dung bài viết này chỉ mang tính chất cung cấp thông tin. Bạn có trách nhiệm đảm bảo xác minh độc lập tính chính xác và đầy đủ của thông tin nếu dựa vào các thông tin trong bài viết này.