Hiç sosyal medya tarafından bombardımana uğruyor gibi hissettiniz mi? Ne zaman Twitter veya YouTube’a girseniz reklam ardına reklam gibi geliyor, değil mi? Ve tüm bu farklı reklamlarla birlikte dolandırıcılık girişimlerine karşı da dikkatli olmak zorunda kalıyorsunuz. Neyse ki bu şekilde hisseden ilk kişi siz değilsiniz.
Son yıllarda sosyal medyanın gelişimi, dolandırıcılık girişimlerini bir başka seviyeye taşıdı. Bunun nedeni sosyal medyanın, kişilerin potansiyel yatırımlar konusunda algısını etkileyebilme kapasitesidir. Bu nedenle kripto influencerleri (etki sahibi fenomenleri) ve sorgulanabilir alt koinler yoluyla zenginlikler vaat eden her şey hakkında son derece dikkatli olmak önemlidir. Bu aldatma girişimlerinden bazılarına pump-and-dump(doldur ve boşalt) denmektedir ve böylesi bir aldatmalı zarara uğratıcı süreçle mağdur kalmak istemiyorsanız okumaya devam etmelisiniz. Doğru şekilde bilgilendirilmiş halde kalmanıza yardımcı olmak için hadi kripto pump and dump (doldurma ve boşaltma) girişimlerinin neler olduğunu ve bunların nasıl çalıştığını detaylarıyla ele alalım.
Kripto pump and dump (doldurma ve boşaltma) girişimi nedir?
Pump-and-dump girişimi, herhangi bir bilinen veya yakın zamanda söz konusu olacak amacı olmayan bir altcoin, token, veya koine yutturmaca ve yanlış bilgilendirme yoluyla aldanmış ilgi oluşturan bir tür dolandırıcılıktır. Dolandırıcılar başlangıçta fiyatlar halen düşük iken büyük miktarlarda sorgulanabilir koinlerden alıp biriktirir, sonrasında sosyal medyadan bunun pazarlamasını yaparak fiyatı şişirtirler.
Geçmişte pump-and-dump (doldur ve boşalt) girişimleri ağızdan ağıza dolaşmayla gerçekleşmekte idi. Günümüzde ise İnternet’in yükselişiyle aldatıcı bilgiler sosyal medya platformlarında, forumlarda, videolarda ve diğer çevrim içi ortamlarda yayılmaktadır. Ayrıca dolandırıcılar, sorgulanabilir bir koinin değerini yükseltme ve insanları akıma kapılarak aldanma durumuna maruz bırakma karşılığında finansal teşvikler almakta olan influencer (fenomen) yatırımcılarla da birlikte çalışmaktadır.
Fiyat zirveye ulaştıktan ve yanlış bilgilendirmenin bir satın alma çılgınlığına yol açmasından sonra dolandırıcılar ve influencerler, kriptolarını “boşaltır” ve kendileri için dev hasılatla işlemi tamamlarlar. Sonrasında bu satış işlemi, koinin fiyatının orijinal fiyatın çok daha aşağılarına inmesine yol açar. Koin tutmakta olan çoğu kişi, zamanında satamaz ve elinde torbayla kalakalır. Bu, bu sorgulanabilir koinlerin ellerinde kalacağı ve paralarını kaybedeceği anlamına gelmektedir.
Piyasada çeşitli pump-and-dump dolandırıcılığı yolu mevcut olup, bunların hepsi yasa dışıdır ve yakalanma durumunda ciddi sonuçları olur (yüklü cezalar gibi).
Bunun nasıl çalıştığı ile ilgili bir fikir vermek için bunu bir örnekle detaylandıralım.
Diyelim ki bir tokenin (hadi bu tokene MoonSoon diyelim) bir ünlü rapçi ve kripto influenceri (fenomeni), Soup Doge tarafından bir Instagram gönderisi yoluyla reklamı yapılıyor olsun. Soup Doge’un Instagram gönderisi ile MoonSoon’un fiyatı hızla yükselir. Ancak, birkaç gün sonra, koinin arkasındaki geliştiriciler, kendi hisselerini satmaya başlar. Gelmekte olan tehlike hakkında uyarı olmadan koinlerinizi satamazsınız ve orijinal satış fiyatı yere çakılır. Kısa süre içinde tüm yatırımınız ortadan kaybolur ve MoonSoon’u bir daha asla duymazsınız. Bu, kripto influencerleri (fenomenleri) tarafından pek çok insanın nasıl dolandırıldığına bir örnektir.
Kripto pump and dump (doldurma ve boşaltma) dolandırıcılık girişimi nasıl çalışır?
Pump-and-dump (doldur ve boşalt) dolandırıcılık girişimlerinin arkasındaki dev soru, bunların neden bu kadar iyi çalıştığıdır.Dolandırıcılık girişimleri epey bir süredir aramızda olduğu halde insanları pump-and-dump (doldur ve boşalt) girişimlerine çeken şey nedir? Buradaki cevap, bu dolandırma girişimlerinin FOMO (fırsatı kaçırma korkusunu) kullanıyor olmasıdır. Yanlış bilgi ve heyecanı yutturmaca pompalandıkça pek çok yatırımcı para kazanma konusunda öyle heyecanlanmaktadır ki, uygun araştırmayı yapmaksızın yatırım yapmaktadır. Bu insanlar fırsatı kaçırmak istemez ve dürtülerle hisse alımı yapar.
ICO’lar (ilk dijital para arzları) ve pump-and-dump dolandırıcılık girişimleri
Kripto pump-and-dump dolandırıcılık girişimlerinden daha da fazla para kazanmak için bu dolandırıcılar, para toplama etkinliğine benzer olan ilk dijital para arzları (ICO’lar) ile de ilgilenmektedir. Spesifik bir tokene güvenen yatırımcılar, bunun gelişimine para koyacaktır. Bunun karşılığında yeni tokenler ile ödüllendirilirler ve ICO’lar parayı kendi koinlerini daha ileri seviyede geliştirmek için kullanacaktır.
Maalesef tüm ICO’lar böyle çalışmaz çünkü bunlardan bazıları dolandırıcılık girişimidir. Pek çok dolandırıcı, ICO yatırımcılarını hedef alır çünkü bu kişiler bir satın alma yapmaya hazır ve isteklidir. Buna ek olarak, hisseleri saniyeler içerisinde alıp satabilen “pompa botları” adlı belirli botlar mevcuttur. Hakiki bir ICO için bile bazen bu pompa botlarının, çalışma ve kullanıcılar sahibi olmaları yoluyla tokeni, yatırımcıları ve fiyatları, piyasaya sürümün başlangıcında etkilemesi söz konusu olabilmektedir.
Güvenli bir ICO ile dolandırıcılık girişimi olan bir tanesi arasındaki farkı anlamak için bir ICO’yu yapan şeylerin ne olduğunu bilmeniz gerekmektedir. Bu genellikle içinde projenin ne ile ilgili olduğunu, uygulamalarını veya kullanım durumlarını, projeyi tamamlamak için söz konusu gereklilikleri ve ne kadar para gerektiği gibi bilgileri içeren ve tamamen yayınlanmış bir tanıtım belgesi ile başlar.
Dolandırıcılık amaçlı bir ICO şu kırmızı bayrakları içerecektir:
- Herhangi bir tanıtım belgesi olmaz
- Tanıtım belgesinin çalışma modeli gerçekçi değil
- ICO’nun arkasındaki kişiler sahte kimliklere ve bilinen dolandırıcılık vukuatlarına sahiptir
- ICO’nun yol haritası yeterince detaylandırılmış veya net değildir
- ICO’nun kodu şüpheli görünmektedir
- Geliştiricilerle Soru&Cevap oturumları için iletişime geçmek zordur
Gerçekleştiği iddia edilen pump-and-dump dolandırıcılık girişimleri
Artık kripto pump-and-dump dolandırıcılığının ne olduğunu ve nasıl çalıştığını bildiğinize göre hadi göze çarpan önemli örnekleri üzerinde biraz konuşalım.
- FaZe Clan ve Save the Kids Kripto Parası: e-sports organizasyonunun bir dizi üyesi, FaZe Clan, yeni bir altcoin desteklemişti: Save the Kids. Bunlar, kripto parayı bir dizi Tweetler ve videolarla tanıttılar. İnsanlar koini kabullenip satın aldı ve birkaç gün sonrasında altcoin %60 düşüş yaşadı. Bu girişime dahil olan FaZe Clan’ın üyeleri, Save the Kids için ilgiyi pompaladı ve sonrasında muhtemelen yatırımcıların altındaki halıyı çekip tamamen mağdur etti. Clan üyeleri bu iddiaları reddetse de Save the Kids kripto parası şüphe çekecek seviyede bir pump-and-dump girişimi gibi durmaktadır. O zamandan beridir dolandırıcılığın üyelerinin FaZe Clan’daki üyelikleri askıya alındı ve silindi.
- Tana Mongeau ve TitsCoin: Influencer(Fenomen) Tana Mongeau, kendi koinini Instagram hikayesinde tanıtmak suretiyle FaZe Clan’ın dolandırıcılığına benzer bir şey yaptı. Uzun hikayenin kısası, bu koin de bir (halıyı altından çekme) dolandırıcılık amaçlı kripto para çıktı. Bir başka deyişle, bu şüpheli koine girmeleri yönünde yönelttiği yatırımcıların altından halıyı çekmiş oldu.
Kripto pump-and-dump dolandırıcılık girişimlerinden nasıl sakınabilirsiniz
Şimdiye kadar pump-and-dump dolandırıcılıkları hakkındaki örnekler, kırmızı bayraklar ve temel konuları ele aldık. Şimdi artık bu dolandırıcılıklardan kaçınma konusunu ele alalım. Zorluklarla kazanmış olduğunuz paranızı pump-and-dump dolandırıcılık girişimlerinden uzak tutmak için aşağıdaki ip uçlarını değerlendirmeye alın.
- Kendi araştırmanızı gerçekleştirdiğinizden emin olun
Bir pump-and-dump dolandırıcılık girişimini ortaya çıkarmanın ilk kısmı, kendi araştırmanızı gerçekleştirmenizdir. Bir altcoinin içinin boş olup olmadığını öğrenmek istiyorsanız, tanıtım belgesine göz atmayı ve tokeni fonlayan şirket hakkında araştırma yapmayı deneyin.
- Eğer gerçek olamayacak kadar iyiyse…
Bu her zaman mutlaka böyle olmasa da, karşınızdaki tipik olarak fazla iyi görünen bir fırsat ise, bu muhtemelen gerçek de olamayacak kadar iyidir. Bir kripto parada aradığınız her şeyi karşılayan harika ötesi teklifler konusunda çok uyanık olun.
- Kaynağa şüpheci yaklaşımınızı koruyun
Bir pump-and-dump girişimi daha fazla yatırımcı kazanmaya çabalıyorken çoğunlukla pazarlama materyalleri ve basın bildirimleri yayınlarlar. Ayrıca geliştiriciler için sahte web siteleri ve sahte sosyal medya hesapları oluşturmak çok çok kolaydır, bu yüzden bunlardaki içerikleri gerçek kişiler olarak değerlendirmeyin. Bu kaynaklara şüpheci bir gözle bakıyor olduğunuzdan mutlaka emin olun. Herhangi bir acele yatırım kararı öncesinde güvenebileceğiniz bir gerçek kaynağı bulun.
- /r/CryptoMoonShots gibilerinden olan kriptolardan sakının
Yatırım yapmak istediğiniz kripto veya proje, bu alt reddit altında tanıtılıyorsa, büyük olasılıkla bu bir dolandırıcılık kripto parasıdır. CryptoMoonShots tamamen kötü koinleri ifşa etmek için hazırlanmış bir oluşumdur. Ayrıca, “elon,” “safe,” veya “moon” gibi adlara sahip koinlerden de uzak durun.
- Pump-and-dump nasıl görünür bunu iyi anlayın
Pump-and-dump nasıl görünür konusunu iyi anlamak, herhangi bir dolandırıcılık girişimini önlemede anahtar öneme sahiptir. Yukarıda bahsettiğimiz kırmızı bayrakları dikkatlice analiz edin ve potansiyel yatırımınızla eşleşip eşleşmediğini değerlendirin.
- Projeye dahil olan kişilerin arka planlarını araştırın
Geliştiriciler ile ilgili arka plan araştırması, yalnızca bunların becerileri ve deneyimleri hakkında bilgi edinmenizi sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda kimliklerini saklamamaları durumunda bundan oluşacak güveni tarafınıza sağlar. Çoğu blok zincir projesi, kendi gerçekliğini ortaya koymak için geliştiricilerinin LinkedIn sayfalarının yanı sıra isimlerini ve fotoğraflarını da kendi web sitelerinde yayınlar. Bunun anlamı, herhangi bir halı çekme durumu olması halinde kimin sorumlu olduğunu bilecek olmanızdır.
Kripto Alanında Güvende Kalmak
Altcoinler ve kripto dünyası yeni ve gelişen bir alan olduğu için, dolandırıcılıkları takip etmek zorlaşabilir. İster kripto pump-and-dump dolandırıcılık girişimi, isterse de başka bir şey olsun, sizi istismar etmek isteyecek insanlara karşı her zaman dikkatli olmak zorundasınız.
Ancak, dolandırıcılık girişimlerinin ve tuzakların sizi kriptodan uzaklaştırmasına da izin vermeyin. Piyasada çok sayıda harika ve güvenilir kripto şirketi mevcuttur. Bunların sizin tüm kontrol listelerinizi geçtiğinden emin olun ve herhangi bir yatırım yapmadan önce her şeye şüpheyle yaklaşın. Bu yüzden unutmayın, akıllı olun, güvende kalın ve en önemlisi de kendi üzerinize düşen araştırmayı tam yapın.
*Bu içerik, yalnızca bilgilendirme amaçlarıyla sağlanmıştır. Bu tür bilgileri ve diğer materyalleri hukuki, vergisel, yatırım, finansal veya herhangi bir başka tavsiye olarak değerlendirmemelisiniz. Kendi bağımsız gerçekleri ve bilgileri doğrulama ev ödevinizi gerçekleştirmeniz zorunludur ve herhangi bir karar almadan önce profesyonel yardım almak isteyebilirsiniz.