Bir dakika… ne? kaça satıldı?

Kripto para alımlarının en cins çevrim içi trendlerin zirvelerinde yer aldığı zamanları hatırlıyor musunuz? İşte o günler artık geride kaldı. Artık bu NFT‘lerin, veya mübadelesiz tokenlerin aldığı pozisyondur. 

Peki sıra dışılık ne seviyede gerçekleşiyor? Twitter’in eş kurucusu ve CEO’su Jack Dorsey, ilk tweet’ini 2,9 milyon USD’ye sattı. Brooklyn merkezli bir film yapımcısı olan Alexander M. Ramirez-Mallis, osuruktan oluşan 52 dakikalık kaydı yaklaşık 420 USD’ye sattı. Bu tutarın Jack Dorsey’in tweet’i kadar yüksek bir tutar olmadığı aşikar ama sonuçta bu, üzerine para harcanması komik olan bir konu. 

Pekala, mübadelesiz token nedir ve insanlar neden buna sıra dışı seviyelerde para harcıyor?

NFT‘lerin harika dünyası

Mübadelesiz tokenin ne olduğunu tanımlamanın en kolay yolu, mübadele edilebilirliğin ne anlama geldiğini belirlemek olacaktır. Temelde mübadele edilebilirlik, bir varlığın bir özelliği olup, bunun aynı birimde başka benzerleriyle mübadele edilebilirliğini sağlamaktadır: örneğin elimdeki $100 banknotu sizin $100 banknotunuz ile her yönüyle aynı kıymete sahiptir. Herhangi bir sebeple banknotlarla değiş tokuş yapıyor olsak da sonunda elimizde aynı miktarda para olacaktır. Bu, kripto paralar için de aynı şekilde geçerlidir: 1 BTC param, sizin 1 BTC’nizle aynı kıymete sahiptir. Bunun anlamı, hem itibari para birimlerinin, hem de kripto para birimlerinin mübadele edilebilir olduğudur—bir BTC her zaman 1 BTC’ye eşit olacak, 1 ETH de 1 ETH’ye, ve saire. Bu, bunların değiş tokuşu yapılabilir tokenler olarak harika olmasını sağlayan şeydir. 

NFT‘ler ise, her bir tokenin eşsiz ve bir başkası tarafından yerine koyulabilir olmayan halde olması sonucunda dengeleri değiştiren bir etki oluşturmuştur. Bunlar bir blok zincirde kendilerine münhasır 1 adet kriptografik varlık olarak özel belirleme kodlarına ve meta veriye sahip olup bunlar sayesinde biri, diğerinden farklı olmaktadır. Bunun anlamı, benim mübadeleSİZ tokenlerimin, ne kadar benzer görünürlerse görünsünler sizinkilerle asla aynı kıymete sahip olmayabileceğidir. Bunlar, varlıkların dijital temsili olup bir yönüyle dijital pasaportlar gibidirler çünkü her biri eşsiz bir kod içerir ve bu transfer edilemez ve diğerlerinden ayırt edilebilirdir. Bu tokenler aynı zamanda uzatılabilir. Bunun anlamı, bazı durumlarda iki NFT‘yi birleştirip, veya “üretime” sokup, üçüncü, eşsiz bir mübadelesiz token elde edebilmenizdir. 

BTC’de olduğu gibi, mübadelesiz tokenler de içlerinde sahiplik detayları içerir. Bu, token sahipleri arasında kolay belirleme ve transferi mümkün kılar. NFT’lerin metaverisi ve dijital özellikleri, NBA veya Pokemon değiş tokuş kartları gibi fiziksel koleksiyonluk ürünleri elde tutma yerine bu tokenleri elde tutmayı tercih etmesinin sebebi olmaktadır. Fiziksel olarak koleksiyonluk ürünlerin sayısız sahtesi olabilmektedir ve bunların gerçeğe yakınlıkları da değişen seviyelerde olmaktadır. Ama bunların dijital eşdeğerleri, sahteleri kullanışsız hale getirir çünkü insanlar bunun orijinal sağlayıcıya götürecek şekilde takibini yapabilirler. 

Bu tür tokenler ERC-721 standardından geliştirilmiş olup bu, oyun tokenlerinin değiş tokuşu ve dağıtımı için gerekli sahiplik detayları, güvenlik ve metaveriyi; yani minimum ara yüzü tanımlar. ERC-1155 standardı bunu, NFT‘ler için işlem ve saklama masraflarını azaltmak ve birden fazla türde mübadelesiz tokenleri tek bir sözleşmeye yığabilmek suretiyle bir ileri seviyeye taşır. 

Mübadelesiz tokenlerin anahtar özellikleri

Bunların doğaları gereği tekli olarak kendilerine özgü olmaları gerçeği dışında, NFT‘leri benzersiz kılan birkaç başka özellik de bulunmaktadır:

  • Bozulamaz – Tüm veriler, akıllı sözleşmeler vasıtasıyla bir blok zincir üzerinde depolanmaktadır ve bu da her bir tokenin silinemez, replikasının yapılamaz ve yok edilemez olduğu anlamına gelmektedir. 
  • Bölünemez – Bölüp küçük kısımlarına sahip olabileceğiniz Bitcoin’in aksine NFT‘ler küçük kısımlara bölünemez. Bunlar bütün ürünler olarak var olur ve alım satımları da bu şekilde gerçekleştirilir. 
  • Başka alanlarda işlevsel değil – Bu tokenler tamamen kendilerinin oluşturulduğu özel alanda mevcuttur. Örneğin, Blockchain Heroes ve Gods Unchained, dijital olarak değiş tokuşu yapılabilen kart oyunları olup, burada dijital paketlerden NFT‘ler edinebilirsiniz. Bunlar birbirleri yerine kullanılamaz oldukları için, Gods Unchained’de, Blockchain Heroes için yapılmış bir kartı oynayamazsınız. 
  • Değişmez sahiplik – Bir token satın aldığınızda bunun gerçekten sahibi olursunuz—bunu oluşturan şirket veya kişi değil. iTunes mağazasından müzik satın aldığınızda, şarkıyı satın almıyorsunuz—sadece bunu dinleme lisansını satın alıyorsunuz. Mübadelesiz tokenler ise, ister alım satım, ister koleksiyon için %100 size ait olacaktır. 
  • Doğrulanabilir – Dijital sanat çalışmaları gibi tokenler, orijinal oluşturucularına kadar takip edilebilir, bu sayede herhangi bir üçüncü taraf gerekmeksizin orijinalliği doğrulanabilir. 

Geçmiş ve güncel NFT piyasası

Öncü mübadelesiz tokenlerin (günümüzdeki rönesansından önceki) en ünlü örneği, dijital “kedicikleri” toplayıp üretmeye sokabileceğiniz bir oyun olan Cryptokitties’dir. Her bir kedicik benzersiz olup ether cinsinden kendi fiyatı mevcuttur. Bunlar kendi aralarında üreme gerçekleştirip yeni nesiller oluşturabilir, bu nesillerin, ebeveynlerinden farklı özellikleri ve değer seviyeleri olur. Kasım 2017’de piyasaya sürüldüğünde küçük adımlarla başlayan bu oyun, zaman içinde 20 milyon USD kıymetinde etheri kedicik satın alma, besleme veya bakım sağlama için harcayan bir fan tabanına kavuşmuştur. 

Halihazırda bu tokenler için piyasa, koleksiyonlukları merkeze almış haldedir: memler, dijital sanat çalışmaları, spor kartları ve nadir bulunan şeyler gibi. Bunun en iyi örneklerinden biri, NBA oyunlarında “anlar” satın almanıza imkan sağlayan bir web sitesi olan NBA Top Shot’tır. Dijital paketleri hizalayın, bunları açın ve almış olduğunuz anları toplayıp satın. Öyle ki, bu anların bazılarının milyonlarca dolara satıldığı seviyeye kadar piyasa gelişimi gerçekleşmiş haldedir.

NFT‘ler için bu kullanımlar önemsiz görünse de, sıradakinin daha ciddi iş etkileri söz konusu olabilecektir. 

Faydalar

Varlıkların dijital temsili ve eşsiz belirleme, NFT‘ler ile bilinirlik kazanmış tanımlar olmasa da, blok zincir teknolojisinin ve akıllı sözleşmelerin eklenmesi için bu söylenebilir—ve bunlar bir araya geldiğinde değişim için kapasitesi yüksek bir güç haline gelir. 

Mübadelesiz tokenlerin en görünür faydalarından birisi, piyasa verimliliğidir. Fiziksel varlıkları dijital varlıklara dönüştürmek suretiyle proseslerin akışı sağlanır ve aracılar ortadan kaldırılır. Örneğin bir artistin, kendi işini satmak için bir ajansla anlaşma yapması gerekmeyecektir—blok zincir yoluyla kendi hedef kitleleriyle doğrudan bağlantı kurabilirler. Aynı şey daha seri üretilen öğeler için de geçerlidir. Bir su şişesi için bir NFT‘nin var olduğunu varsayalım. Bu fiziksel öğenin dijital temsili, tedarik zincirindeki farklı aktörlerin bununla etkileşim sağlayıp tüm proses boyunca menşeini, üretimine ve satışını öğrenmesine yardımcı olacaktır. 

Bu tokenlerin bir başka faydası, kimlik yönetimidir. Hava alanına gittiğinizde, pasaportunuzu kaç defa göstermeniz gerekir? Her bir pasaportumuz için bir token oluşturduğumuzu varsayalım, her birinin kendine has özellikleri olsun. Bu durumda tüm giriş ve çıkış proseslerinin rahat akışı sağlanabilir. 

Mübadelesiz tokenler ayrıca emlak gibi varlıkların bölünmesine izin vererek yatırımın demokratikleşmesini sağlama potansiyeline de sahiptir. Bir dijital emlak varlığını birden çok sahip arasında paylaştırmak, fiziksel olanı paylaştırmaktan çok daha kolaydır. Bu fayda, emlak alanının ötesine de genişleyip yayılabilir. Örneğin, birden çok insan bir ressamın tablosunun birlikte sahibi olabilir, değil mi? Tabloyu NFT‘lere ayırın ve parçaları siz ve sizinle birlikte sahibi olacak kişilere dağıtın. 

Şimdi hadi muhtemelen en heyecan verici fayda hakkında konuşalım: yeni piyasaların ve yatırım şekillerinin oluşması. Günümüzde pek çok kişinin farklı şeylere yatırım yaptığını görmekteyiz—kartlar, memler, dijital sanal çalışmaları ve daha fazlası. Yatırımcılar artık hisseler ve kripto paralar düzleminde sıkışmış halde değildir. “Yatırımcı” terimi artık daha gevşek şekilde tanımlanmaya başlandığı için sıra dışı yatırımcılar her yerde ortaya çıkmaktadır ve bu, gözlemlemesi güzel olan bir sahnedir.

NFT’lerin açıklanan muhtemel kullanımlarının gerçek uygulamalarının, geçerli yönetmeliklerde değişiklikler gerektireceği aşikardır. Ancak yukarıdaki örnek, NFT’ler konseptinin potansiyele sahip olduğunu ortaya koymaktadır.

Değerleri nasıl belirleniyor

Herhangi bir piyasadaki çoğu varlıkta olduğu gibi arz ve talep, fiyatın kritik taşıyıcılarıdır. Bu tokenler, doğası gereği kısıtlı sayıdadır ve oyunculardan, koleksiyonculardan ve yatırımcılardan gelen talepler, insanların bunlara para ödeme sebebidir. 

Mübadelesiz tokenler ayrıca kendi paralarını yapma potansiyeline de sahiptir. Örnek olarak sanal arsa platformu olan ve kullanıcıları tarafından keşfedilebilen Decentraland‘da bulunan bir oyuncuyu ele alalım. Bir kullanıcı, 64 parsel arsa alıp bunları tek bir emlağa dönüştürmeye karar vermiş olsun. “The Secret of Satoshi’s Tea Garden” adlı arsa, hoş konumu ve yol erişimi nedeniyle 80.000 USD’ye satılmıştır—çılgınca, değil mi?

Sonraki adım 

Mübadelesiz tokenler, kripto paraların göreceli olarak daha basit olan konseptinden bir yukarı adım niteliği taşır. Sahip olduğumuz mevcut finans sistemleri, farklı varlık türleri için komplike borç alma ve alım satım sistemleri kullanmaktadır. NFT‘ler bu alt yapının yeniden şekillendirilmesinde devasa bir ileri adım olabilir. 

Halihazırda koleksiyonluk öğelerin rönesansını yaşıyoruz ve bu durum, bu tokenlerin gerçek gücünü herkesin görebileceği şekilde ortaya koymaktadır. Bu koleksiyoncuların ve oyuncuların sahip olduğu tutku, muhtemelen bu fiyatların zirve yapmasının sebebidir. Halihazırda bazı insanlara sıra dışı görünse de, talebin var olduğu ve mübadelesiz tokenler dünyasının büyümek için ihtiyaç duyduğu alanlara sahip olduğunu inkar edemeyiz. 

*Sorumluluk reddi: Bu makalenin içeriği, yalnızca bilgilendirme amaçlarıyla sağlanmıştır. Burada belirtilmiş bulunan fikirler finansal, yatırımsal veya herhangi bir başka türde tavsiye olarak değerlendirilmemelidir ve bunlar, Paxful’un fikirlerini ortaya koymaz.